Dolganlar, (öbür adları — Dolgan Türkleri, Tıva kişi manasında Tıa-kihi (тыа-кихи), Saka)[2] — Rusya‘nın kuzeyinde yer alan Taymır yarımadası çevresinde yaşayan Türk kökenli halk. Dolganlar, Yakutlarla çok yakın bir etnik Türk bölüğüdür. Taymir yarımadası, idari olarak Krasnoyarsk Kray‘a bağlıdır. Dolganlar’ın özerk illeri vardır. Bu özerk ilin adı, Taymir Özerk Okruğu‘udur.

Rusya 2002 nüfus sayımına göre Rusya’da 7261 Dolgan yaşamaktadır ve bu sayının 5517’si Taymir Özerk Okruğundadır. Kalan kısmı diğer bölgelere yayılmıştır. Ukrayna‘da ise 26 Dolgan 2001 Ukrayna nüfus sayımında tespit edilmiştir.

Dolganlar, Dolganca konuşmaktadırlar ve Yakutça‘nın bir diyalektiğidir. Yakutlarla kolayca anlaşabilirler. Dolganlar, 20. yüzyıldan önce Sibirya bölgesinde göçebe hayat yaşayan avcı inan topluluğuydu. Sovyet döneminde iskana zorlandılar.

Dolganlar, Rusların etkisiyle Ortodoks kilisesine bağlanmışlardır ancak şamanizmin etkisi hala sürmektedir.

Dolganlar kendilerine Dolgan, Tıakiler, Saha da demektedirler. Onlar Krosnoyarsk bölgesinin esas halkıdır. Halkın çoğunluğu Taymır bölgesinde, azınlığı ise Eneseyin eteklerinde yaşamaktadırlar. Rusya Federasyonu’nun en genç halklarından olan Dolganlar 7300 kişilik nüfusa sahiptirler. Dolgan dili Saha lehçesinin bir şivesidir. Günümüzde ise Dolgan dili ayrı bir lehçe olarak bilinir ve Türk dilinin Altay aile grubuna aittir. Kendi içinde: Batı, Doğu ve Anabar şiveleri olarak bölünür. Dolganların inançları Şamanizm ve Animizm üzerine kurulmuştur.

1989 nüfus sayımında ilk defa Dolganlar 416 kişi olarak belirlenir. 1930’lardan beri Saha Otonom Cumhuriyeti içinde yaşayan Dolganlar Saha halkı ile karışarak yaşadıklarından kendi halklarının özelliklerini kaybetmişlerdir fakat halk kendi geleneklerini ve örf adetlerini yaratmışlardır. Onların bu özellikleri tekrar halk olarak canlanmalarını sağlamıştır. 2002 nüfus sayımında 1272 kişi olan Dolganlar bugün, 7300 kişiye ulaşmışlardır. Bu artışın en temel sebebi ise Dolganların milli anlayışlarının artmasıdır.

“Heyro”; güneş bayramıdır. Eskiden Dolganlar bu bayrama Geyik ya da “Kilvey” Günü de demişlerdir. “Heyro” göçebe geyikçilerin meslek bayramları olarak da bilinir. Bu bayram yaz mevsiminin güneşli ve bereketli geçmesi dileğiyle düzenlenir. “Heyro” Dolgan Türklerinin uzun kutup gecelerinden sonra güneşin doğuşunu kutladıkları bir gündür. Dolganların bu geleneksel kutlamalarında sert ve zor kış döneminden sağ sağlım çıktıkları için minnet duyan halk ruhlardan aileleri için sağlık ve mutluluk diler. Kutlama yeni bir hayatın başlangıç simgesidir. Halk bu güne özel yakılan büyük bir ateşin etrafına toplanır ve el ele tutuşarak çember yapıp dönerler. Bu gelenek eskiden nasıl kutlandıysa günümüzde de aynı şekilde kutlanıyor. Kutlamanın en önemli etkinliği ise geleneksel oyunlarıdır; milli güreş, halat çekme, balta ve kızak oyunları…

Ünlüler

  • Aksonova, Ogdo Yegorovna (Огдуо Аксёнова) — Dolgan Türklerinden Dudinka’da 1936 doğumlu şairi ve Dolgan Türkleri Edebiyatının kurucusu.

Dil

Dolganca, Saha dili benzeri olup Türkçe içinde bir daldır. Saka-Dulgaan (Сака-дулгаан тыла) dili de denilmektedir. Dolgan Türkçesine iç içe veya komşu olarak yaşadıkları Evenk dilinden de çok sayıda söz girmiştir.

Dolgan Türkçesi Norilskiy, Pasinskiy, Avamskiy, Hatangskiy ve Popigayskiy ağızlarından oluşur. Dolgan Türkçesinde 1973 yılında yayınlanan ilk şiir kitabı — «Baraksan» Ogdo Aksonovoy. Dolgan Türkçesindeki yayınlar Rus Kiril Alfabesi ile çıkmaktadır[3].

DNA Haritam tarafından Türkiye’ye özel satışa çıkarılan Genetik Köken Testi’ni satın almak için tıklayınız.