Geometride çift sarmal, aynı eksene sahip, bir öteleme işlemi ile fark eden, iki eşleşik sarmaldır.[1]
Moleküler biyolojide çift sarmal terimi DNA’nın yapısına atfen kullanılır. DNA’nın yapısı James D. Watson ve Francis Crick tarafından 1953’te,[2] Maurice Wilkins ve Rosalind Franklin’in deneysel verilerine dayanarak yayımlanmıştır.[3] Crick, Wilkins ve Watson bu keşif için Nobel Kimya Ödülünü kazanmışlardır.[4] Franklin ödül ilanından evvel ölmüştür.
DNA çift sarmalı birbiriyle baz eşleşmesi yapan nükleotitler tarafından bir arada tutulan iki nükleik asit molekülüdür.[5] DNA’nın nükleotit dizisi ve ortamın kimsayasl özelliklerine bağlı olarak çift sarmalın dönme yönü sağ veya sol elli olur. Doğal şartlarda DNA’nın hemen hemen tamamı sağ ellidir.
DNA Haritam tarafından Türkiye’ye özel satışa çıkarılan Genetik Köken Testi’ni satın almak için tıklayınız.
Tek şeritli ve ikili sarmal konformasyonları (şekilleri) arasındaki dengeye katkı sağlayan birkaç nitelik vardır. Bunlardan en meşhuru ve okullarda öğretileni Hidrojen bağlarıdır. Ne var ki Hidrojen bağlarının DNA yapısındaki etkisi, diğer bazı etkileşimler kadar önemli değildir. Eğer DNA’nın yapısına etki eden kuvvetleri ayrı ayrı inceleyecek olursanız, bunlardan bazılarının dengeleyici, bazılarının denge-bozucu yapıda olduğunu görürsünüz. Örneğin DNA baz çiftleri arasındaki elektrostatik etkileşim, bazların hidrofobik istiflenme biçimi, iyonların elektrostatik bağlanması ve çözünme entropisi DNA enerji dengesine sabitleyici etki yapan unsurlardır. Buna karşılık fosfatlar arası elektrostatik itim, çözünme entalpisinin elektrostatik etkisi ve DNA bağlarının entropisi dengeyi bozucu yönde etki eden unsurlardır. Bunlar arasındaki etkileşim DNA şeklini belirlemektedir.