Gürcüler (Gürcüce: ქართველები Kartvelebi). günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler, Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük bir çoğunluğu bir Güney Kafkas dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

Adın kökeni

Adı, Gürcü ulusunun atası sayılan Kartlos ile bağlantılıdır. Gürcistan’ın doğu kesinin tarihsel adı olan “Kartli“nin de Kartlos adından geldiği kabul edilir. Gürcüler, değişik dillerde birbirinden farklı adlarla anılırlar. Türkçedeki Gürcü adı ise, İranlıların Gürcüleri verdiği ad olan Kurc veya Gurc adından gelir. Osmanlı döneminde kullanılan Gürci adı da buradan gelir. İngilizcede Georgians, Almancadaki Georgier, Fransızcadaki Géorgiens gibi adların da Gürcülerin Farsça adından geldiği sanılır.

Tarih

Bizans ve İran arasındaki çekişmenin sahne olduğu Gürcistan toprakları, 7. yüzyılda Müslüman Araplarla da tanıştı. Araplar 654’te Tiflis emirliğini kurdular ve yaklaşık beş yüz yıl Tiflis ve yöresine egemen oldular. 11. yüzyılda Gürcü ulusal bağımsızlık hareketi gelişti ve bu hareket Kraliçe Tamar döneminde (1184–1213) zirvesine ulaştı. Bu dönemde Gürcüler, kuzeyde Çerkesya’dan güneyde bugünkü Azerbaycan’a, batıda Erzurum’dan doğuda Gence’ye uzanan küçük bir Kafkas imparatorluğu kurdular. Altın Çağ olarak adlandırılan bu dönemde Gürcüler, mimari, edebiyat, ekonomi açısından büyük gelişme gösterdiler. Şota Rustaveli‘nin ünlü destanı Kaplan Postlu Kahraman’ı (Vephistkaosani) bu dönemde yazdı. 1220’lerdeki Moğol istilası Gürcülerin siyasal birliğini ortadan kaldırdı ve Gürcülerin yaşadığı topraklar yeniden küçük devletlere bölündü.Gürcüler ise küçük prensliklere ayrıldılar.15. yüzyıldan itibaren batıdan Osmanlılar, doğudan İranlılar Gürcüler üzerinde ağır baskılar kurdular.1578 Yılında Lazistan‘ın başkenti Batum da Osmanlı’ın Trabzon Eyaleti’ne bağlandı.

İran şahı I. Abbas, Doğu Gürcistan’daki direnişi kırmak için Kartli bölgesinin nüfusunun büyük bölümünü İran’a sürdü. Bugün Fereydan Gürcüleri olarak adlandırılan İran’daki Müslüman Gürcüler, bu sürgün Gürcülerin torunlarıdır. Osmanlılar da Tao-Klarceti ve Samtshe-Cavaheti gibi Tamar dönemindeki birleşik Gürcistan’ın güneybatı bölgelerini topraklarına kattı.

Gürcüler, 1801’de doğudan başlayarak Gürcistan’a ilhak eden Çarlık Rusya’sının egemenliğine girdiler. 1828–1829 ve 1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra, Gürcistan’ın güneybatı kesimi de Rusya’nın eline geçti. Bu ikinci savaşın ardından Müslüman Gürcülerin büyük kesimi, Muhaciroba (Muhacirlik) olarak adlandırılan göçle Türkiye’nin değişik bölgelerine gelip yerleştiler. Ama küçük bir bölümü Acara bölgesinde yerlerinde kaldı.

Gürcüler, 1918 yılında bağımsız Demokratik Gürcistan’ı kurdular, ama bu cumhuriyet uzun ömürlü olamadı. Gürcistan 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra yeniden bağımsızlığına kavuştu.

Gürcistan bağımsızlığına kavuştuktan sonra 1992-93 yıllarında Abhaz milisler ile savaşmıştır. Rusya destekli Abhazlar de-facto bir devlet kurmuşlardır. Bölgede, 1998 ve 2001’de kısa süreli çatışmalar meydana gelmiştir. 2008 Osetya Savaşı‘nda da Kodori Vadisi’nde Abhaz milisler ve Rus Ordusu ile çatışmalar yaşanmıştır. Günümüzde Abhazya‘yı Rusya, Nikaragua, Venezuela ve Nauru dışında tanıyan bir devlet yoktur.

Güney Osetya ile 1991-92 yıllarında çatışmalar yaşanmıştır. Savaş sonunda Rus-Gürcü-Oset güçleri ortak olarak bölgeye konuşlandırılmış ve 2004 yılına kadar bölgede çatışma yaşanmamıştır. 2004 yılı itibarı ile artan gerilimler, 2008’de savaşa dönüşmüş ve 2008 yılında Rusya ile Güney Osetya kaynaklı çıkan savaş sonucunda Güney Osetya bağımsızlığını ilan etmiştir. Günümüzde Güney Osetya‘yı Rusya, Nikaragua, Venezuela ve Nauru dışında tanıyan bir devlet yoktur.

Acaristan özerk bölgesi sorunu ise Gürcistan ile önemli bir soruna yol açmadan çözülmüştür. Acaristan’da yaşayan halk etnik olarak Gürcü olsa da, Abhazya ve Güney Osetya’da Gürcüler azınlıktadır. Abhazya ve Güney Osetya’dan binlerce Gürcü evlerini terk etmek zorunda bırakılmıştır.

Kültür

Dil

Gürcülerin konuştuğu dil Gürcüce, günümüzde Gürcistan’ın standart dilidir. Gürcü alfabesi olarak bilinen ayrı bir yazı sistemiyle yazılır. Bu alfabede 33 fonem vardır. Gürcüce, temel olarak Doğu Gürcüce’si üzerinde gelişmiş, süreç içinde edebiyat ve devlet dili olmuştur. Bu standart dile dayanan Gürcü edebiyatı, yaklaşık 1.500 yıllık bir geleneğe sahiptir.

Gürcistan, tarihi boyunca farklı feodal siyasi yapıların varlığını sürdürdüğü bir ülkeydi. Birkaç yüzyılın birleşik bir devlet yapısı olmasına karşın, bu zaman dilimini dışında ülke topraklarında birden fazla krallık ve prenslik bulunuyordu. Ayrı siyasi yapıların da korunduğu bu bölgelere bağlı olarak Gürcüce’nin farklı diyalektleri konuşuluyordu. Günümüzde bu diyalektlere konuşma dilinde rastlanır, ancak bu diyalektler ayrı bir yazı dili olarak kullanılmamıştır.

III. Bagrat tarafından inşa edilmiş Bagrati Katedrali

Din

Hristiyanlık 6. yüzyılda İberya Krallığı‘da resmi din olmuştur.^[18] Gürcüler günümüzde de büyük çoğunlukla Hristiyanlığın Ortodoksmezhebine mensuptur. 2002 yılı nüfus sayımına göre halkın %82’si Doğu Ortodoksu olmaktadır.^[19] Gürcü Ortodoks Kilisesi ülkede önemli bir konuma sahiptir ve halkın %95’i kiliseye ve icraatlarına olumlu yönden bakmaktadır.^[20] Buna karşılık halkın sadece %15 ila %20’si düzenli olarak dini kilise etkinliklerine katılmaktadır.^[20] Acara Özerk Cumhuriyeti ile Türkiye ve İran’da yaşayan bazı Gürcüler ise İslam‘ı benimsemiştir. Aynı zamanda küçük bir Gürcü Yahudi topluluğu da bulunmaktadır.

Tarih boyunca, özellikle Hristiyanlık öncesi devirlerde, Gürcü halkı arasında Zerdüştçülük, Gürcü mitolojisi ve Mitraizm gibi diğer dinler de yaygın olmuştur.^[21]

Nüfus

Gürcistan’ın nüfusu 4.497.600’dür (2012.^[22] Gürcistan’ın 2002 yılı nüfus sayımına göre toplam nüfusun %83’ü Gürcüler, %6,5’i Azeriler, %5,7’si Ermeniler, %1,5’i Ruslar, %0,9’u Osetler, %0,4’i Ezidiler, %0,3’ü Rumlar, %0,2’si Çeçenler, %0,2’u Ukraynalılar ve %0,1’i Abhazlardan oluşuyordu.^[23]

DNA Haritam tarafından Türkiye’ye özel satışa çıkarılan Genetik Köken Testi’ni satın almak için tıklayınız.