İgdir boyu, Oğuz Kağan Destanı‘na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud‘a göre Divân-ı Lügati’t-Türk‘teki yirmi iki Oğuz bölüğünden ondördüncüsü; “İgdir”lerdir. Belgeleri şudur : ^[1] diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Yazıcızāde ʿÂlì’nin, Tevārih-i Āl-i Selçuḳ adındaki eserinde “Yani eylük ve ululuk ve bahadırluk” anlamındadır ve ongunları Çakır’dır^[2][3].

İğdir ya da Iğdır 12 kolu bulunan Üçoklar‘ın bir koludur. Anadolu‘nun çeşitli yörelerindeki bu isme sahip olan köyler boyun varlığını temsil etmektedir. Ayrica Turkmenistanin Dashoguz eyaletindede Igdir koyu vardir. Kastamonu Araç ilçesine bağlı İğdir beldesi, Malatya Hekimhan ilçesine bağlı İğdir köyü, Tokat Zile İlçesine bağlı İğdir Köyü ve Ankara Kızılcahamam ilçesine bağlı İğdir Köyü bu boy tarafından kurulmuştur.Bu boy Bayburt ili merkez civarında ve Iğdır ilinde yoğun bir şekilde yerleşim göstermişlerdir. Iğdır ‘ ın ismi ise İğdir boyundan gelmektedir. Coğrafya olarak birbirinden uzak yerleşim yerlerinin Iğdır ismini taşımasının sebebini tarihçiler Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalayarak iskan ettirme politikasına bağlarlar.

Tarihi ve coğrafi kaynaklarda adı az geçen boylardan biri de İğdirlerdir. Yer adlarına gelince, XVI. yüzyılda bu boya ait 43 köy ve ekinlik görülebilmiştir 3. Bunlardan başka aynı yüzyılda, muhtelif bölgelerde olmak üzere, bazı İğdir oymakları da bulunmaktadır.

1. Tarsus: 

Bu bölgedeki Gökçelü adlı boy arasında bulunan İğdir obası iki kol halinde olup, ayrı ayrı ekinliklerde çiftçilik yapmaktadır. Bunlardan başka Adana çevresinde de aynı adda iki küçük oymak yaşadığı gibi, yine bu bölgedeki San-Hamzah oymağının da bir İğdir teşekkülü olduğu anlaşılıyor4.

2. İç-İl: 

İğdirlerden mühim bir kolun da bu bölgede yerleştiği anlaşılıyor. Hatta söylemek mümkün olabilir ki İç-İl bölgesindeki Türk halkı başlıca Beğ-Dili, Yıva ve İğdirlerden meydana gelmiştir. Bu bölgedeki İğdirler Kan-Taş, Gülnar ve Mut yöresinde yaşıyorlardı. Kan-Taş’da yaşıyan İğdirler iki kola ayrılmış olup, bu kollardan biri Biçer İğdiri adını taşıyor. Biçer İğdiri Kanuni devrinde Ak-Virön (169 vergi nüfuslu), Kördüzlür (? 86 vergi nüfuslu), Tezeklü (33 vergi nüfuslu), Üç-Ayaklu (41 vergi nüfuslu), Argvd-Kaş (46 vergi nüfuslu) köylerinde oturuyordu. Öteki kol olan Oturak İğdirler’in ise Gani (?) Divan (103 vergi nüfuslu), Nirun (? 149 vergi nüfuslu) ve Sandavi (? 40 vergi nüfuslu) köylerinde yaşadıkları görülür.

İğdirlerin Gülnarda sadece Üç-Başlu adlı köyde oturdukları anlaşılıyor. Bu köydeki İğdirlerin n. Bayezid devrindeki vergi nüfusları 178 idi. Sipahi olan İğdir Oğulları’nın nesli de (30 vergi nüfuslu) aynı köyde veya ona yalan bir yerde yaşıyor. II. Bayezid devrindeki Osmanlı-Memlük harbi dolayısiyle Varsak beyleri arasında geçen İgdir-Oğlu, bu ailenin başındaki beği ifade ediyor.

İç-İl deki bu İğdirlerin bir obası da aynı devirde Orta-Anadolu’daki Koç-Hisar yöresinde yaşayan büyükçe bir Boz-Doğan oymağı arasında görülmektedir ki, şimdi ondan bahsedilecektir.

3. Koç-Hisar: 

İç-İl bölgesindeki ünlü boylardan biri olup, Silifke bölgesinde oturan büyük Boz-Doğan boyunun bir kolu Orta-Anadolu’daki Koç-Hisar bölgesinde yurt tutmuştur. II. Bayezid devrinde bu Boz-Doğan kolunun obaları arasında 93 vergi nüfuslu bir İğdir teşekkülü görülmektedir. Bu keyfiyet Boz-Doğan teşekkülünün İğdir boyuna mensup bulunduğunu gösterebilir. İç-İl bölgesinde de her iki teşekkülün yan yana yaşaması bunu teyid etmektedir2.

4. Teke Sancağı: 

XVI. yüzyılda bu sancağın Kara-Hisar kazasında 272 vergi nüfuslu bir İğdir oymağı yaşadığı gibi, yine aynı sancakta bir yöre ve 6 köy de bu boyun adını taşımaktadır. Bilhassa bu yer adları iğdirler’in Teke sancağında kalabalık bir surette yerleşmiş olduğunu ifade etmektedir. Yazıcı-Oğlu Ali Antalya’nın Selçuklu hükümdarı Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından fethini anlatırken “ol memleketin sahraları ve bışeleri İğdir’den Yörük evi ile doldu” demektedir ki, bu söz müellifin zamanında İğdirlerin Teke’de kalabalık bir halde yaşadıklarını göstermesi bakımından önemli bir değer taşımaktadır.

5. Hamid Sancağı:

Bu sancağın Eğirdir kazasındaki Yörükler arasında bu boya mensup bir oymak görülmektedir bu oymak, 72 vergi nüfusuna sahiptir.

6. Menteşe Sancağı: 

Menteşe sancağı’nda yaşayan İğdir oymağı bu sancaktaki büyük teşekküllerden biri olan Horzumla obaları arasında bulunmaktadır. İğdir İsa gibi
bir ad taşıyan bu obanın Kanuni devrinde 99 vergi nüfusu vardı.

7. At – Çeken: 

II. Bayezid devrinde Ak-Saray bölgesindeki teşekküller arasında 5 vergi nüfuslu bu adda çok küçük bir oymak görülmektedir.

8. İran: 

Fars’daki Kaşgay adlı büyük Türk topluluğu arasında 500 evlik bir İğdir oymağı görülmektedir. Bu İğdir oymağının oraya nereden geldiği üzerinde bir tahminde dahi bulunmak mümkün olmadı.

9. Hazar-Ötesi Türkmenleri: 

İğdir boyundan mühim bir kol da Mangışlak yarımadasında yaşıyordu.

Bu İğdirler orada Çavuldur ve diğer bazı ufak oymaklar ile Esen İlini meydana getirmişlerdi. XIX. yüzyılın ikinci yansında bu İğdirler Çavdur(Çavuldur)’lara tabi bulunuyorlar ve Çavdurların diğer obaları gibi Aral ile Hazar denizi arasındaki bölgede yaşıyorlardı. Zamanımızda Gökleri Türkmenleri arasındaki 150 evlik Çuvar İğdir adlı obanın bu İğdirlerin güneye göç etmiş bir kısmı olduğu muhakkaktir. Marıgışlak’taki İğdirlerden bir bölüğün de Çavuldur ve Soynacılara mensup bölükler ile beraber XVIII. yüzyılda Kuzey-Kafkasya’ya göç ettiklerinden ve sonra bunların Stavropol Türkmenleri adı ile anıldıklarından daha önce bahsedilmişti.

İran‘da Batı Azerbaycan Eyaleti içinde, Urmiye şehrinin 14 kilometre güneydoğusunda, Türkiye sınırına yakın, Iğdır^[4] (Igdyr, Īgdīr, Īkdīr) adında 1290 m. rakımlı bir köy vardır. Iğdır boyu Türkleri bugün İran Mazenderan Gülistan ve Horasan eyaletlerinde yaşamlarını sürdürmektedirler genel olarak saflıklarını halen korumaktadırlar. 1960 ile 1980 arası Şia baskısından kaçan ve Türkiye’ye sığınan Iğdır boyu Türkleri bugün Gaziantep Kırşehir Kilis ve Van gibi vilayetlerde yaşamlarını sürdürmektedirler gelenek ve görenek bakımından Oğuz kültürünü halen barındırmaktadırlar. Nüfus olarak sayılı bir kaynak olmasa da ortalama 5 bin civarında kendini bilen Oğuz Iğdır Türkü bulunmaktadır, bugün ise Kürt coğrafyasında yaşamış olmaları Kürt kültüründen etkilenmelerine sebep olmuştur bölgedeki Milletler ile asimile olmuşturlar, Ama halen bazı Türk gelenekleri devam etmektedir İran’da yaşayan Iğdır Türkleri Farsça Türkçe ve çoğu Kürtçe bilmektedir çoğu Iğdır Türkü kendini Kürt Fars ve Arap zannetmektedir sebebi ise aynı coğrafyada yaşamalarıdır.

DNA Haritam tarafından Türkiye’ye özel satışa çıkarılan Genetik Köken Testi’ni satın almak için tıklayınız.